17 milyon çalışanın hayatını doğrudan ilgilendiren Kıdem Tazminatı Fonu düzenlemesi yeniden gündemde. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın ‘Her kesimi mutlu edecek formülü bulacağız’ dediği düzenleme nasıl olacak? Pekçok uzman Bireysel Emeklilik Sistemi’nin Kıdem Tazminatı Fonu’na entegre edileceği görüşünde.
GÜNEY KORE 14 YIL ÖNCE REFORM YAPTI
Hürriyet yazarı Noyan Doğan köşesinde Güney Kore modelini anlattı. Güney Kore 14 yıl önce reform yaparak kıdem tazminatı ile bireysel emeklilik sigortasını birleştirdi. Kore’deki emeklilik fonlarının büyüklüğü 363 milyar dolara ulaştı. İtalya’da da benzer bir uygulama var. Kıdem tazminatı burada da Fon’a aktarılabiliyor ancak zorunlu değil. Peki Güney Kore’deki sistem nasıl?
18-59 YAŞ ARASINDAKİLER SİSTEME ZORUNLU GİRİYOR
Güney Kore’de de üç basamaklı bir emeklilik sistemi var. Kamu emeklilik sistemi kapsamında 1980’li yılların sonunda Ulusal Emeklilik Sistemi’ne geçildi. 18-59 yaşları arasındaki herkes sisteme dahil edildi ve en az 10 yıl katkı sağlanması şartı getirildi. Kadın ve erkekte emeklilik yaşı 61 olarak düzenlendi. Katkı oranı yüzde 9 seviyesinde olup işveren yüzde 4.5’ini ödüyor. Zaman içinde tüm çalışanların bu sistemi katılması zorunlu tutuldu. Sistem tamamen işveren tarafından finanse ediliyor. Çalışan ister kendi isteği ile ayrılsın isterse kovulsun en az bir yıl çalışmış olması halinde 30 günlük ücretini alabiliyor.
PARAYI ÇEKEBİLMENİN 4 ŞARTI VAR
2005 yılında kadım tazminatı planının emeklilik planına dönüşmesine karar verildi. Özel emeklilik planları ile kıdem tazminatı birleştirildi. Bu kapsamda işveren ve çalışanlar istedikleri özel emeklilik planını seçebiliyor. İşveren de çalışanın emekliliğine katkı yapıyor. Çalışanlar isterlerse ek katkıda bulunuyor. Katkılar vergi teşvikleri ile destekleniyor. Çalışan hesabındaki parayı istediği zaman çekemiyor. Parayı çekebilmenin şartı bir ev satın almak, altı aydan fazla hastanede yatış, şirketin iflası ve doğal afet. Bunların dışında çalışan hesabındaki paraya el süremiyor. Güney Kore 2022’de kıdem tazminatını tamamen kaldırıp emeklilik planlarını zorunlu hale getirmeyi planlıyor.
KADİR SEV: İŞSİZLİK FONU PATRONA YÜK
Sayıştay eski denetçisi Kadir Sev SolHaber’e yaptığı açıklamada, Güney Kore modelini şöyle değerlendirdi:
Kıdem tazminatı Fonu kurulabilmesi için her ay işçi ücretlerinin yüzde 8-9’una ulaşan oranlardaki paranın toplanması gerektiği hesapları yapılıyor. Patronlar buna yanaşmıyor. İşsizlik Fonu, biraz da patronlara yük olmayacak yeni yöntemler arandığı için bugüne kadar kurulamadı. SGK ve İşsizlik Fonu gibi yüklerden kurtulmaya çalışan patronlar bir de Kıdem Tazminatı yükünü taşımak istemiyor.
KIDEM TAZMİNATININ BES’E ENTEGRE EDİLMESİ ZOR
Bireysel Emeklilik Fonu’na (BES) katılan çalışanların ücretlerinden yüzde 3 kesiliyor. Birikecek tutarlarla hem bireysel emekliliğin hem de kıdtem tazminatı fonunun finanse edilmesi pek olası değil. BES için bugüne kadar toplanan 90 milyar TL, yüzde 60’ı yabancı sermayeli olan 17 emeklilik şirketlerinin hesabına yatırıldı. Ve kesildikçe yine onların hesaplarına aktarılıyor. Yani kamunun yönetiminde olan bir fonda toplanıp birikmiyor. Bu nedenle kıdem tazminatıyla BES’in entegre edilmesi kolay değil.
